Sigmund Freud (1856-1939) psikoanalitik adıyla bilinen tedaviyi geliştiren ve 20. yy açıklamalarıyla damgasını vuran bir kuramcıdır. Kişilik gelişiminin en önemli boyutlarından biride cinsel kimliğin kazanılmasıdır. Freud kişiliğin gelişiminde cinselliği ve bilinç altı süreçleri merkeze alan bir açıklama yapmıştır. Psikolojinin bir bilim olarak kabul edildiği yıllarda pek çok bilim adamı kişiliği ve kişilik gelişimini bilinçle, bilişsel süreçlerle açıklamaya çalışırken Freud kişiliğin oluşmasında bilinç altı süreçleri, iç güdüleri ve özellikle cinselliği ön plana çıkarmıştır.
Freud; kişilik gelişimi bakımından ilk çocukluk yıllarındaki yaşantıların önemini vurgular. Freud kişilik gelişimini çeşitli dönemlerle açıklamıştır. Bir dönemdeki ihtiyaçlar karşılanmadığı takdirde, o döneme bağımlılık meydana gelmektedir. Sonraki aşamada meydana gelecek kişilik gelişimini engellemektedir. Freud’un psikoz analitik kuramı psikoseksüel gelişimi her biri sosyalleşme sorunuyla nitelenen beş temel döneme ayırtmıştır.
1. ORAL DÖNEM
Bu dönem 0-1 yaş arasındaki bebeklik dönemini kapsar. Oral dönemde temel haz kaynağı emmedir. Emme, pasif ve bağımlı bir davranıştır. Freud’a göre anne tarafından çocuğun memeden erken kesilmesi, yada uzun emzirilmesi onun bu döneme bağımlı kalmasına neden olmaktadır.
Örneğin; öğrencilerin sinirli ve gergin olduğunda tırnak yemesi oral dönemde yaşanılan bir sorunun göstergesidir.
Şayet bebek bu dönemi sorunlu olarak geçirirse ileride aşırı bilgi, para yada eşya biriktiren cimri biri olabilir. Aşarı alaycı, saldırgan ve kavgacı biri olacaktır. Sigara içme ve alkol kullanma bu dönemdeki olumsuzluklara bağlanmaktadır.
2. ANAL DÖNEM
Bu dönem 1-3 yaşlarını kapsamaktadır. Bu dönem idrar ve dışkı ile ilgilidir. Çocuk bu dönemde kendini ve çevreyi kontrol etmeyi öğrenir. Sinirli, hoşgörüsüz ve cezalandırma yoluyla tuvalet eğitim veren ebeveynler çocuğun bu döneme bağımlı kalmasına neden olur.
İleri yaşlarda aşırı temizlik tutkusu, titizlik duygusu yada tam tersi pasaklılık bu döneme ait olumsuz yaşantılara bağlanmaktadır. Eğer çocuk tuvaletini yapmada özerk bırakılırsa ileride sorumluluk almasını bilen, bağımsız davranabilen , işbirliği yapabilen biri olacaktır.
3. FALLİK DÖNEM
Bu dönem aşağı yukarı 3-6 yaşları arasını kapsamaktadır. Çocuklar bu dönemde genital organlarından zevk aldıklarını fark eder. Ebeveyninler çocuklarına sıcak ve sevgi dolu bir biçimde yaklaşmalıdır. Çünkü çocuklar bu dönemde yetişkinleri kendine model alırlar.
Çocuklar bu yaşlarda bilerek isteyerek davranmazlar. Unutulmaması gereken önemli nokta gelişimin bilinç dışı süreçlerle oluştuğudur.
Çocukta çözülmeyen problemler evli çiftlerde şiddetli geçimsizlik, cinsel sapıklıklar, aşırı kıskançlık , ahlaki değerlerde çöküntü olarak karşımıza çıkmaktadır.
4. GİZİL DÖNEM
6-12 yaş arası gizil dönem adını almaktadır. Bu dönemde çocuklar cinsiyetlerle ilgili konulardan hoşlanmaz ve kendini oyuna verirler. Çocuklar sevgi gösterilerini arkadaşlarına sergiler. Çocuklar , cinsiyet rol kimliğine güçlü bir ilgi duymaya başlarlar.
Cinsel konularda eğitebileceği en uygun dönem olan bu dönemde yaşanan olumsuzluklar obessif karakter gelişmeye başlar. Öğretmenler çocuğun suçluluk duygusunu geliştirmesini önlemek için onu cezalandırmadan ve ona ona model olabilirler.
5. GENİTAL DÖNEM
Freud’un son dönemi fırtınadır. Artık kişi cinsel olgunluk dönemindedir. Bu dönem 12 yaştan sonra başlar. Hızlı fiziksel gelişme ve buluğa erme ile içsel dürtüler artmaktadır. Ergen ebeveyn ile ilişkilerini düzenlemek çatışmalarını çözümlemek ihtiyacındadır. Öğretmeler ergenin ilgi ve ihtiyaçlarını, gelişim özelliklerini tanıyıp ona saygılı ve anlayışlı davranarak , problemlerini çözebilirler. Psikoanaliz kurama göre , eğer bu döneme aşırı bağımlılık meydana gelmemişse ergenin temel ihtiyaçları karşılanarak problem çözülebilir.